4 januari 2021

In deze KoM-nieuwsbrief​:

Gezond 2021 – coronacrisis straks achter ons – de arbosector heeft nog veel te doen – KoM-voorzitter Rolf de Vries

CORONANIEUWS

– Onvoldoende coronamaatregelen op arbeidsplaats: stillegging en boete mogelijk

– Korte update COVID-19-vaccinatie voor arboprofessionals

– Vakantiereis naar ‘oranje’ bestemming: ontslag

– Wat doet arbosector tegen onnodig werk op kantoor? Wie heeft ideeën?

“Ontspoord kapitalisme” – Overwegingen bij het begin van het nieuwe (verkiezings)jaar – het boek van oud-minister Bert de Vries en een gesprek met hem

Neem iedereen mee: kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt 

Ruim een op de drie volwassenen in ons land maakt zich zorgen over het onderwerp ‘zorg & gezondheid’

Gezond 2021!

Beste KoM-leden en anderen,

Het ziet ernaar uit dat we dit jaar de coronacrisis achter ons kunnen laten. De arbosector heeft nog veel te doen in begeleiden, adviseren, testen en vaccineren. De vaccinatieregie schoof in de week voor de kerst van ‘gezamenlijk’ naar ‘door de GGD’, maar wij houden rekening met het scenario dat de door jullie beschikbaar gestelde capaciteit later wel (deels) benut zal worden. De kracht van het KoM-netwerk bleek in ieder geval eind vorig jaar: binnen zeer korte tijd namen jullie de verantwoordelijkheid door capaciteit beschikbaar te stellen en kaders te duiden.

Corona stelt werkgevers, werknemers en de professionals nu op de proef wat betreft verzuim: er is inzet nodig voor beheersen, terugdringen, en vooral preventie. Onze handen zijn in de komende periode in ieder geval gevuld met onze gerichte focus op duurzaam werk.

Maar dat in een labiele economie. Ook maatschappelijk zijn er onzekerheden. De arbodienstverlening startte ooit met brede politieke steun. De verkiezingsprogramma’s nu tonen van links tot rechts een behoefte aan verandering in het stelsel. Twee jaar loondoorbetaling wordt breed afgewezen. In de kabinetsformatie zal dat een belangrijke issue zijn. Lees vooral ook het onderstaande artikel met m’n naamgenoot, een oud-minister en oud-voorman in de arbosector. Hij waarschuwt voor ‘cowboys’ in de sector. Terecht: arbodiensten mogen blij zijn dat bijvoorbeeld het Tv-programma Zembla zich niet stortte op Covid-19 in de vleessector, waar de vakgenoten schitterden door onzichtbaarheid.

Er zijn volop goede argumenten voor een stelsel dat de samenwerking tussen werkgever en ziek gemelde werknemer steunt. Laten we in 2021 verder werken aan kwaliteit op maat; KoM en haar leden kunnen het verschil maken!

Rolf de Vries, voorzitter Kwaliteit op Maat

CORONANIEUWS

Onvoldoende coronamaatregelen op arbeidsplaats: stillegging en boete mogelijk 

De arboregelgeving stelt eisen voor gezond en veilig werken. Zo nodig kan de Inspectie SZW het werk zelfs stilleggen, aldus artikel 28 van de Arbowet. Dat is 1 december aangevuld met een zevende lid: de bevoegdheid geldt ook bescherming tegen corona. Per 2 december kent het Arbobesluit een nieuw artikel 3.2a: eisen wat betreft hygiëne, voorlichting en toezicht op de arbeidsplaats, ter bestrijding van covid-19; overtreding is direct beboetbaar, met een ‘normbedrag’ van € 4.500; ook een werknemer kan beboet worden. Alles geldt voor drie maanden, conform de “Tijdelijke wet maatregelen covid-19”, die met een spreekwoordelijke pennenstreek voor drie maanden verlengd kan worden. Eerder was er discussie over bevoegdheden van de Inspectie SZW, dat is nu dus ten einde. De dienst heeft op haar site nog geen informatie over toepassing.

KoM-nieuwsbericht van 6 juli over bevoegdheden van de Inspectie

Het Koninklijk Besluit tot Aanvulling van het Arbeidsomstandighedenbesluit vanwege covid-19

Korte update COVID-19-vaccinatie voor arboprofessionals

Er is onder meer een nieuwsbrief COVID-19-vaccinatie voor professionals. Lees meer op de corona-update-pagina op de KoM-site

Vakantiereis naar ‘oranje’ bestemming: ontslag

Een werkgever had via een reglement gewaarschuwd: er is geen loondoorbetaling voor quarantaine na een reis naar een ‘oranje of rode’ bestemming. Een werknemer loog erover dat hij desondanks naar een ‘oranje’ land was gegaan en vervalste daar een document over. De werkgever stapte uiteindelijk naar de kantonrechter, die zag ernstig verwijtbaar handelen: de werknemer werd ontslagen, zonder recht op transitievergoeding. De uitspraak op rechtspraak.nl

Wat doet arbosector tegen onnodig werk op kantoor? Wie heeft ideeën?

“Mijn man werkt in de bouw met gevaarlijke machines dus onze dochter kan niet met hem mee. Ik heb geen cruciaal beroep en dus geen noodopvang, maar ik moet toch gewoon komen van mijn werkgever. Hoe dan? Ik weet echt niet hoe ik het nu moet oplossen. Mijn baas zei zelfs: dan neem je toch ontslag.” Een onthutsend citaat in RTL-nieuws.

Minder thuiswerk dan mogelijk

De nieuwsbrief van Kwaliteit op Maat die ochtend meldde, op gezag van CPB-medewerker Elbourne, “.. dat ruim 40% procent van de banen in Nederland thuis te doen is. Echter, ongeveer 20% van de mensen werkt thuis blijkens de mobiliteitsdata van Google.” En:

“Volgens de RIVM-gedragsenquête zegt 30% van de respondenten naar het werk te gaan als dat níet noodzakelijk is.”

Elbourne schrijft: omdat de werkplek de hoogste besmettingsbron is buiten de thuissituatie “.. lijkt thuiswerken veel potentie te hebben om het aantal besmettingen te beperken zonder al te grote nadelen in termen van bruto binnenlands product.”

‘Het is niet te controleren’

Het nieuwsbericht van 20 november op deze site gaf aan dat de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid vermoedelijk weinig realiseert als het gaat om optreden tegen werkgevers die mensen onnodig op kantoor laten werken. Een CNV-woordvoerder in hetzelfde item van RTL-nieuws stelt dat voor de Inspectie dit gedrag van werkgevers en werknemers gewoon niet te controleren is.

Arbeidsrechtadvocaat Suzanne Meijers adviseert op RTL-nieuws het gesprek aan te gaan met de werkgever. Er is voor werknemers niet het recht om thuis te werken. Meijers: “Zoek met je werkgever eventueel een middenweg, door de werktijden over de dag te spreiden”. “En kom je er niet uit? Bel dan gewoon de vakbond”, laat RTL een FNV-woordvoerder zeggen.

Uitdaging

Het blijft een stevige opgave, zeker nu de kerstvakantie voorbij is: wat kan de arbosector doen tegen het (door werkgevers verplichten tot) onnodig op kantoor werken. Wie heeft ideeën?

RTL-nieuws 18 december j.l.

“Ontspoord kapitalisme”

Overwegingen bij het begin van het nieuwe (verkiezings)jaar

De roep om meer regie door de overheid, om een sterkere publieke sector: we signaleerden al vaker de groeiende aversie tegen het neoliberalisme. Dat geeft voor de arbosector ongemak. Zij ondersteunt behoud van de – ook persoonlijke – arbeidsrelatie van werkgever en ziek gemelde werknemer. Dat model is gefundeerd op privatisering. Staat dat nu op de tocht? Ik sprak met Bert de Vries, indertijd verantwoordelijke minister. Dat scherpt de gedachten.

Privatisering breed gewenst

Het contracteren van arbodiensten en -professionals door de werkgever heeft z’n oorsprong juist in de behoefte aan privatisering, een kwart eeuw geleden. De arbodienstverlening werd ingevoerd per 1994 en bleek geleidelijk succesvol in vermindering van verzuim en arbeidsongeschiktheid, met name sinds 2004 toen loondoorbetaling bij ziekte verlengd werd naar twee jaar. De professionele ondersteuning voor werkgevers werd in 2005 nog eens ‘geliberaliseerd’, aldus de verwoording van de initiator, de toenmalige staatssecretaris Mark Rutte. Hij wilde werkgevers meer keuze geven voor ondersteuning bij hun stevige verplichtingen voor re-integratie.

Het kabinet Rutte III wilde in haar regeerakkoord van 2017 voor werkgevers tot 25 werknemers een loondoorbetaling van een jaar. Maar, dat was voor het kleinbedrijf duurder dan het bestaande stelsel, het bleek niet haalbaar in het overleg met sociale partners. Anno 2020 schrijft de FNV: “.. de bedrijfsgezondheidszorg functioneert in Nederland ver onder de maat, de bedrijfsarts heeft geen ruimte om in een commerciële setting aandacht te geven aan preventie ..”. (noot 1)

De arbosector bekijkt regelmatig haar grondvesten. Het boek “Ontspoord kapitalisme” verdient daarbij aandacht.

Een ‘founder’ aan het woord

Bert de Vries was Kamerlid en fractievoorzitter van het CDA. Hij was minister van SZW in het kabinet Lubbers-Kok, van november 1989 tot in augustus 1994. De Vries verzorgde de wetgeving waarmee arbodiensten een wettelijke taak en status kregen en verzuimbegeleiding deels geprivatiseerd werd. Nadien was hij nog korte tijd voorzitter van de net opgerichte BrancheOrganisatie Arbodiensten (BOA). Met zijn boek “Ontspoord kapitalisme” trok hij in mei 2020 aandacht als criticus van het neoliberalisme.

Het is vooral een boek over economie, getuige ook de ondertitel: “Hoe het kapitalisme ontspoorde en na de coronacrisis kan worden hervormd”. Kritisch econoom Kleinknecht schreef erover: “Wie zich zorgen maakt dat huidige economiestudenten vooral tot enge modeltechnocraten worden opgeleid, zou dit zijn eerstejaarsstudenten moeten aanbieden.” (noot 2)

Vermogenselite

Is De Vries nu van een neoliberaal geloof gevallen? De inleiding van zijn boek geeft al een forse nuancering. De gepromoveerd econoom De Vries wijst erop dat een ‘vrije markt’ niet kán bestaan, partijen hebben belang bij regels en een scheidsrechter. Regels horen opgesteld te worden zonder onevenredig gewicht van bepaalde belangen. Overheden hebben onder meer daarin verzaakt, een en ander onder druk van globalisering, macht van multinationals en opkomst van aandeelhouderskapitalisme. Het gevolg is toename van inkomen en vermogen bij steeds minder mensen.

De Vries ziet “.. het ontstaan van een erfelijke mondiale vermogenselite ..[als].. bedreiging voor het democratisch gehalte van de samenleving.”

Verkorting loondoorbetaling

Het slothoofdstuk van het boek heeft De Vries geschreven tijdens de eerste weken van de coronacrisis. Dit “Naar een houdbaarder, socialer en duurzamer kapitalisme” bedoelt hij als uitweg uit de coronacrisis. Hij bepleit onder meer basisbanen, verbetering van de bestaanszekerheid en van collectieve voorzieningen. Een ander monetair beleid levert daar geld voor op, alsmede voor “.. een verkorting tot één of twee maanden van de verplichte loondoorbetaling bij ziekte. [Die is ..] voor veel werkgevers in het midden- en kleinbedrijf een enorme rem om personeel in vaste dienst te nemen. De kosten van de loondoorbetaling na die periode zouden, evenals voorheen, grotendeels betaald moeten worden uit een collectieve verzekering.”

Zo toont De Vries zich in z’n boek consistent met ‘zijn’ wetgeving per 1994. Die verplichtte tot loondoorbetaling gedurende twee resp. zes weken, voor werkgevers tot en met 15 werknemers resp. meer; daarna kreeg de zieke werknemer een uitkering van de Ziektewet. De werkgever moest zich bij de verzuimbegeleiding laten ondersteunen door een arbodienst.

Een langere loondoorbetaling door de werkgever, 52 weken, kreeg pas gestalte ná De Vries’ ministerschap: per 1996 door het kabinet-Kok-I, het eerste paarse kabinet,  met PvdA, VVD en D66.  (Het tweede jaar loondoorbetaling per 2004 staat op conto van het kabinet Balkenende II, op unaniem advies van de SER. Verantwoordelijke bewindspersoon was CDA-minister De Geus, bijgestaan door staatssecretaris Rutte.)

TERZIJDE – ACHTERGROND

Politieke afkeer van collectiviteiten

“Nederland is ziek”, zo had minister-president Lubbers eind jaren ’80 de dreigende groei naar een miljoen arbeidsongeschikten geagendeerd. De druk van sociale verzekeringen op de collectieve lasten was groot. De Algemene Rekenkamer wees in 1992 op gebrekkig toezicht van de Sociale Verzekeringsraad (met centrale sociale partners) op uitvoering van wetgeving werknemersverzekeringen door de bedrijfsverenigingen (met decentrale sociale partners). Op verzoek van VVD, D66 en GroenLinks kwam er een Parlementaire enquête, onder voorzitterschap van PvdA’er Flip Buurmeijer. De beknopte weergave in Wikipedia (noot 3) over het rapport van september 1993 is veelzeggend: “De commissie concludeerde dat het stelsel van werknemersverzekeringen dringend aan herziening toe was. Door bedrijven een grotere eigen verantwoordelijkheid te geven en het voor bedrijven aantrekkelijker te maken als hun werknemers minder beroep zouden doen op de sociale zekerheid, moest de druk op het stelsel worden verminderd. .. Als uitvloeisel van de enquête werd onder andere .. de Ziektewet geprivatiseerd.”

Commerciële arbodiensten werden wettelijk mogelijk

De arboregelgeving begin jaren ’90 verplichtte grote resp. chemische bedrijven tot een veiligheidsdienst of een bedrijfsgezondheidsdienst, of beide. Sommige grote ondernemingen bundelden die twee in: een arbodienst. Diverse grote en middelgrote bedrijven, waarvoor een eigen ‘interne’ dienst te hoog gegrepen was, sloten zich aan bij een ‘externe’ bedrijfsgezondheidsdienst: regionale stichtingen zonder winstoogmerk, meestal bestuurd door belanghebbende bedrijven. Tenminste een deel hiervan had een zeer goede naam – ook bij de vakbeweging! – wat betreft preventie van arborisico’s.

Werkgevers- en werknemersorganisaties verzetten zich indertijd mordicus tegen privatisering van verzuimaanpak. Het had voor de hand kunnen liggen om de bij verzuim ondersteunende arbodiensten te modelleren naar de toenmalige ‘externe’ bedrijfsgezondheidsdiensten. De wetgeving voor gedeeltelijke privatisering per 1994 sloot dit niet uit, maar maakte uitdrukkelijk commercie mogelijk in advisering over verzuim en preventie. Dat mede vanuit de ongunstige ervaring met collectieve regelingen.

Privatisering paste

Is nog meer achtergrond te geven bij de privatisering van 1994? Ik ging het dhr. De Vries zelf vragen. Op mijn verzoek om een gesprek mailde hij: “Ik ben daar graag voor beschikbaar, al was het maar om te vernemen wat uw ervaringen daarmee zijn. Zelf heb ik nog maar betrekkelijk vage herinneringen aan wat er in die periode op dit terrein speelde.”

De Vries en ik spreken elkaar midden november bij hem thuis, op 1,5 meter. Hij noemt de toenmalige privatisering weliswaar passend in de geest van de tijd, maar: “Het was een hele stap”. Zijn voorstel behelsde voor ‘kleine werkgevers’ drie weken loondoorbetaling, de Kamer vond dat te ver gaan en maakte er twee weken van. De Vries zelf had twijfels, zo niet zorgen of commerciële partijen verzuimbegeleiding goed zouden aanpakken. Later, als BOA-voorzitter (een korte periode, hij vond het onprettig te lobbyen bij het departement waar hij eerder minister was) zag hij het bestaan van ‘cowboys’ onder de arbodiensten.

Onbegrip

De Vries is blij verrast te horen dat sinds 2006 het verzuim en nieuwe arbeidsongeschiktheid vrijwel stabiel zijn, internationaal gezien gunstig. Maar twee jaar loondoorbetaling is voor hem onbegrijpelijk. “Ik was nog eens voorzitter van de tennisvereniging, we hadden grote zorgen over het in dienst nemen van een medewerker voor onderhoud”. Een klein bedrijf werkt naar zijn idee héél anders dan een groot bedrijf, alle gezond verstand en alle logica zeggen hem dat het risico van lange loondoorbetaling het creëren van banen in de weg staat. Ik houd hem het voorbeeld van Zweden voor: na twee weken loondoorbetaling betaalt de publieke verzekering. De professionals daar zijn de top van Europa qua inhoudelijke expertise in re-integratie. Maar ze ondervinden weerstand van werkgevers om een ‘gerevalideerde’ werknemer weer werk te bieden. De Vries: “Als een werkgever geen zorgen heeft over loondoorbetaling is er een belemmering minder om een vast contract te geven.”

Verloederde arbeidsmarkt

De Vries zegt geen zicht te hebben op de rol van verzekeraars voor verlichten van het risico van lange loondoorbetaling. Uiteraard is loondoorbetaling maar één factor bij creëren van (vaste) banen. De zware verplichting heeft zijns inziens wel bijgedragen aan wat De Vries noemt de “verloederde arbeidsmarkt van nu”.

Ik wijs erop dat, anders dan 25 jaar geleden, kanker merendeels een ‘chronische aandoening’ is. Net als bij PTSS vraagt herstel veel tijd; zonder lange loondoorbetaling en continuïteit in begeleiding raken die mensen hun baan kwijt. De Vries, spontaan: “Na een jaar loondoorbetaling zou er in zulke gevallen een collectieve regeling moeten zijn.”

De oud-minister is consequent in zijn kritiek

Reacties op LinkedIn hoonden De Vries’ boek: weer zo’n politicus die terugkomt op wat hij eerder uitdroeg. Die kritiek is volstrekt onterecht, De Vries heeft nooit een neoliberaal geloof gehad, hij toont zich in zijn boek levenslang Keynesiaans econoom. Duidelijk is dat zijn toenmalige politieke partij zoals de meeste partijen mede de hand had in de nu soms verguisde commerciële arbodienstverlening, en dat die politieke partijen nu wat afstand nemen. De Vries zelf is wat betreft loondoorbetaling volstrekt consequent, in zijn boek en in het gesprek: een korte periode zou moeten volstaan.

Lering

In verkiezingsprogramma’s van 2012 werd al gepleit voor verkorten van de loondoorbetaling. Dat komt er steeds maar niet van, wat benadrukt dat, in de woorden van De Vries, verandering “een hele stap” is. Dat vraagt om goed doordenken. Voor mij tonen zijn boek en mijn gesprek met De Vries: loondoorbetaling en private verzuimbegeleiding startten in een periode van geloof in neoliberaal denken. Maar:  loondoorbetaling en private verzuimbegeleiding staan juist haaks op de neoliberale uitkomst van toename van inkomen en vermogen bij steeds minder mensen.

Ton van Oostrum

Noten bij dit artikel:

(1) Zie bijvoorbeeld KoM-nieuwsbericht over Arbovisie 2040

(2) ESB 26-6-20, Kleinknecht  

(3) “Parlementaire enquête naar de uitvoering sociale verzekeringen”, geraadpleegd 7-12-20

BEKIJK DE KOM-SITE

Neem iedereen mee: kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt  Wie vóór de coronacrisis al kwetsbaar was, is dat zeker ook in en ná deze crisis. De Denktank Coronacrisis, een initiatief van SER-voorzitter Hamer, onderzocht de situatie van mensen die een kwetsbare positie hebben op de arbeidsmarkt. Haar kennisdocument heeft ook betekenis voor de arbosector – vanuit meerdere invalshoeken. Lees meer op de KoM-site

Zorgen over ‘zorg & gezondheid’  Ruim een op de drie volwassenen in ons land maakt zich zorgen over het onderwerp ‘zorg & gezondheid’, aldus de antwoorden op een open enquêtevraag in oktober 2020. Vóór corona was dat nog niet een op de tien. Het Sociaal Cultureel Planbureau peilt elk kwartaal ‘Burgerperspectieven’ in Nederland. De rapportage eind december heeft belangwekkende punten ook voor de arbosector. Zoals over onnodig werken op kantoor. Lees meer op de KoM-site

Doe uw voordeel met onze website!

Op de site van de KoM vindt u vele pagina’s met documentatie en ontwikkelingen. Onder tabblad Service vindt u pagina’s waar KoM-leden hun voordeel mee doen, voor klanten en zich zelf.