‘Achter de schermen afgedaan’
Het is algemeen bekend: er is veel mis rond arbeidsmigranten. Hen overkomen vrij veel arbeidsongevallen. De Arbeidsinspectie signaleerde ook al eens dat ze vaak op staande voet ontslagen worden. Dubieuze werkgevers lijken erop te rekenen dat de migranten geen verhaal zullen halen, laat staan een transitievergoeding eisen. De situatie lijkt nog meer belabberd, volgens informatie van Investico.

Arbeidsinspectie: 1,4 keer meer arbeidsongevallen arbeidsmigranten
Ernstige arbeidsongevallen moeten bij de Arbeidsinspectie gemeld worden. In haar “Monitor arbeidsongevallen 2023” geeft de dienst cijfers apart over arbeidsmigranten; dit zo goed en zo kwaad mogelijk, registraties van niet-Nederlanders hebben beperkingen. De kernuitkomst is:

• er zijn 26 ernstige arbeidsongevallen per 100.000 werkenden-niet-arbeidsmigranten;
• bij arbeidsmigranten zijn dat er 37 per 100.000, 1,4 keer meer.

Bij ongevallen van arbeidsmigranten is er verhoudingsgewijs ook iets vaker sprake van overlijden (zij het niet statistisch significant) en van boeteoplegging; dat suggereert meer nalatigheid bij deze werkgevers. Getroffen arbeidsmigranten zijn volgens de Arbeidsinspectie “vaker uitzendkracht, jongere en erg kort in dienst op het moment dat het ongeval plaatsvindt”.

Wettelijk kader
Meldplichtige ernstige arbeidsongevallen zijn “arbeidsongevallen die leiden tot de dood, een blijvend letsel of een ziekenhuisopname”, aldus artikel 9, eerste lid van de Arbowet. De werkgever kan beboet worden en verplicht tot betere arbeidsomstandigheden. De meldplicht is er mede tegen herhaling en gevaar voor andere werknemers. De Arbeidsinspectie legt forse boetes op bij ontdekken van niet-melden. Artikel 32 van de wet maakt strafrechtelijke vervolging mogelijk wanneer de werkgever willens en wetens de werknemer in gevaar brengt.

Gunstig voor de werkgever
De Arbeidsinspectie stelt zelf dat werkgevers bij hoogstens de helft van deze arbeidsongevallen aan de meldplicht voldoen. Bij arbeidsongevallen van arbeidsmigranten gebeurt het hoogstwaarschijnlijk nóg minder.

“Zonder arm of been terug naar huis”, boventitel artikel Investico.

Onderzoeksjournalistiek platform Investico deed met anderen een rondgang: langs tientallen Nederlandse letselschadebureaus die zich richten op voornamelijk Oost-Europese arbeidsmigranten, met advertenties in hun talen. Er bleken honderden letselschadezaken per jaar na ongevallen van arbeidsmigranten. “De schadebedragen lopen van enkele duizenden euro’s tot in de tonnen.”

“Een groot advocatenkantoor heeft van 2019 tot en met 2023 bijna 640 letselschadezaken voor arbeidsmigranten afgerond.” Investico in z’n onderzoeksverantwoording.

Investico bevraagt verder specialist aansprakelijkheidsrecht dr. Yvonne Waterman. Volgens haar betekent dit alles dat veel zaken achter de schermen worden opgelost. Dat is gunstig voor de werkgever. “Bij een schikking is alles vertrouwelijk en stil. Het voorkomt een hoop reputatieschade, onrust op de werkvloer.”

Onveiligheid gecreëerd door werkgever
Investico onderzocht vijftien dossiers. Het “.. blijkt dat onveilige werkomstandigheden regelmatig worden gecreëerd of in stand gehouden door werkgevers. Zij schroeven bijvoorbeeld de productiesnelheid van werkzaamheden op, ook als dat veiligheidsrisico’s met zich meebrengt. In andere gevallen repareren of vervangen ze kapotte apparatuur niet.”

Amputaties en ziekenhuisopnames
Investico vervolgt: “Lang niet alle ongevallen belandden ook bij de Arbeidsinspectie. Van de onderzochte ongelukken die werkgevers verplicht waren om te melden - onder meer amputaties en (langdurige) ziekenhuisopnames - werd slechts de helft gemeld door de werkgever.” Het onderzoeksplatform hekelde al eerder het beleid van de Arbeidsinspectie om werkgevers zelf onderzoek te laten doen na een arbeidsongeval, uitzonderingen daargelaten. De dienst is er positief over, werkgevers worden zelf actief voor verbeteringen. Een geïnterviewd afdelingshoofd van de Arbeidsinspectie onderkent een zwak punt: “Het lastige blijft de ongevallen die niet gemeld worden, die kunnen we niet onderzoeken”.

Meer problematiek
KoM-lid Henk Jonker is arbeidsdeskundige en letselschadespecialist. Hij spreekt Pools, en behartigt dan ook zaken van Poolse werknemers. Desgevraagd mailt hij situaties als deze te herkennen. Zowel in z’n werk voor re-integratie van getroffen werknemers als voor letselschade. “De enkele goede uitzendorganisaties uitgezonderd is er vaak sprake van onbehoorlijk tot ronduit onbeschoft gedrag van werkgevers, maar ook schadeverzekeraars gaan niet altijd even netjes om met deze slachtoffers.” Hij ziet meer problematiek. Wanneer getroffen werknemers zich slecht behandeld voelen door hun werkgever, zetten ze de hakken in het zand; dit door onbegrip van de Nederlandse cultuur waarin werkgever en werknemer sámen verantwoordelijk zijn voor re-integratie.
En: “In de letselschade zijn er advocaten/belangenbehartigers die re-integratie blokkerende acties plegen waardoor dit (veel) meer tijd kost om zo'n letselschade slachtoffer in beweging te krijgen. Daarnaast zijn ook schadebehandelaars niet altijd bereid om snel 'door te pakken' waardoor trajecten stroperig verlopen. .. Een werknemer die twee vingers moet missen en een trauma heeft opgelopen ervaart geen 'erkenning' dat er iets vreselijks is gebeurd en dat werkgever ‘er mee wegkomt'. De verzekeraar ziet ook geen rapport van de Arbeidsinspectie.”

Meer zwaar werk, minder ongevalsmeldingen
De werkgelegenheid in ons land groeide fors in tien jaar. Juist ook met veel zwaar werk, door arbeidsmigranten. Inspecteur-generaal van de Arbeidsinspectie Rits de Boer wees er in december nog op in een interview. In het jaarverslag 2023 van zijn dienst hekelt hij ook hoe arbeidsmigranten het land binnen gehaald worden voor ongeschoold werk, maar formeel onder de titel ‘kennismigrant’. (Terzijde: hij suggereert dat de Tweede Kamer hier real-time controles voor fraudebestrijding mogelijk zou moeten maken).
Dit alles gecombineerd met de actuele informatie doet vermoeden dat er een groot aantal arbeidsongevallen bij arbeidsmigranten moet zijn. De organisatie Veiligheid.nl monitort cijfers van o.a. arbeidsongevallen die behandeld worden op de SEH-afdelingen van ziekenhuizen. In recente publicaties leveren de zoekterm “arbeidsmigrant” en “buitenland” niets op.
Ook is te vermoeden dat de Arbeidsinspectie in totaal méér ongevalsmeldingen zou moeten krijgen. De werkelijkheid blijkt anders. Volgens haar jaarverslag 2023 is het aantal meldingen minder dan vóór de coronaperiode.

Zorgpunten
Dit alles maakt bezorgd. De uitzendsector lijkt onverschillig. De Arbeidsinspectie signaleerde in december 2024 weer veel gevaar in het werk van uitzendkrachten; de twee organisaties in de uitzendsector hebben daar op hun sites niet eens aandacht aan geschonken. Een punt is ook of de adverterende letselschadebureaus zich wel allemaal optimaal inzetten voor hun Oost-Europese cliënten. Het lijkt verder waarschijnlijk dat noch zij, noch de verzekeraars de Arbeidsinspectie informeren over deze arbeidsongevallen, al is het maar in algemene zin. Ze hebben er geen plicht toe, maar het zou zeker verzekeraars sieren met het oog op preventie.

Conclusie
Er is veel mis in de situatie van arbeidsmigranten: arbeidsrisico’s, onderbetaling, ontslag en daardoor vaak dakloosheid. De Arbeidsinspectie wees al op de verhoudingsgewijs vele ernstige arbeidsongevallen die hen overkomen: 1,4 keer meer. Het werkelijke cijfer is vrijwel zeker fors hoger gezien de informatie van Investico.

KoMclusie

• Allereerst een vraag aan KoM-leden en anderen: wat let je om het te melden aan de Arbeidsinspectie als je weet krijgt van een ernstig arbeidsongeval overkomen aan een arbeidsmigrant?
• Het jaarverslag 2023 van de Arbeidsinspectie maakt niet duidelijk of de dienst ongevallen van arbeidsmigranten als mogelijke strafzaken heeft aangedragen aan het Openbaar Ministerie. Dit voor vervolging van werkgevers op grond van Arbowet artikel 32, het willens en wetens een werknemer gevaarlijk werk laten doen. De dienst meldt desgevraagd dat dit niet wordt uitgesplitst.
• Het lijkt aan te raden dat Veiligheid.nl, Arbeidsinspectie, verzekeraars, arbodienstverleners en anderen eens aan tafel gaan: is er een beter beeld te krijgen, hoe is preventie te verbeteren?

Met dank aan de afdeling woordvoering van de Arbeidsinspectie voor aandragen Monitor Arbeidsongevallen 2023.

Bronnen:
Arbeidsinspectie, monitor arbeidsongevallen 2023
Investico 5 januari 2025: “Honderden letselschadezaken per jaar na ongevallen arbeidsmigranten
Investico 20 december 2024 “Arbeidsinspectie zoekt na ongeval niet meer naar overtredingen”; de bijgevoegde onderzoeksverantwoording van Investico bevat schrijnende voorbeelden
Interview met inspecteur-generaal van de Arbeidsinspectie Rits de Boer in de december 2024
Het digitale Flexnieuws over gevaarlijk werk door uitzendkrachten, geconstateerd door de Arbeidsinspectie 
Veiligheid.nl over ongevalsregistratie
Het jaarverslag 2023 van de Arbeidsinspectie