En weer een rapport over het stelsel arbeidsongeschiktheid …

Taakherschikking verzekeringsartsen aanbevolen

Het AO-stelsel loopt vast. Die constatering is niet nieuw. De kabinetten Rutte-III en IV stelden het, de Algemene Rekenkamer, de Onafhankelijke Commissie Toekomst ArbeidsongeschiktheidsStelsel, en vele anderen. Een keuze voor wezenlijke maatregelen bleef uit. Dat lijkt nu een beetje anders te worden.

Demissionair minister Paul stuurde vrijdagnamiddag 12 december een groot pakket aan de Tweede Kamer: het Interdepartementaal Beleidsonderzoek naar de WIA. Zo'n IBO vindt plaats onder onafhankelijk voorzitterschap. Het is verplicht onderdeel van regelmatige beleidsevaluatie, het was nu speciaal naar voren gehaald. “Een inhoudelijke reactie op dit rapport is aan een volgend kabinet,” schrijft de bewindspersoon.

‘Stevige maatregelen’
De ambtenaren van de minister wijzen haar speciaal op de IBO-aanbeveling voor “.. enkele stevige maatregelen .. waaronder afschaffen van de IVA en taakherschikking.” Afschaffen van de IVA, waarop minister Van Hijum begin 2025 al hintte, stuitte steeds op heftige weerstand van de vakbeweging.

Taakherschikking verzekeringsartsen
Het IBO-rapport bepleit meer taakdelegatie door verzekeringsartsen. Daarnaast dringt het aan op taakherschikking. Daarbij “.. kunnen andere zorgprofessionals de bevoegdheid krijgen om bepaalde taken van de verzekeringsarts over te nemen”, schrijven de ambtenaren. Ze achten wetswijziging daartoe nodig.

“Een andere richting is dat UWV meer verantwoordelijkheden mag leggen bij basisartsen - al dan niet in opleiding tot een verzekeringsarts -  of psychologen. Er zijn 12.000 basisartsen in Nederland. Ruim 100 van hen werken in de verzekeringsgeneeskunde. Daar lijkt veel ruimte te zijn, zeker als basisartsen meer eigen verantwoordelijkheden  krijgen.” 

Op diverse punten noemt het rapport het belang van verbetering in de aansluiting tussen bedrijfs- en verzekeringsartsen. De laatste kunnen nog beter gebruik maken van de informatie en kennis en ervaring van bedrijfsartsen. Het instrument ‘Beschrijving Arbeidsbelastbaarheid en Re-integratiemogelijkheden’ (BAR) helpt. “Het is belangrijk dat bedrijfsartsen de BAR consequent toepassen bij begeleiding tijdens loondoorbetaling bij ziekte.”

Verder valt te lezen: “De rapportages van de bedrijfsarts zijn moeilijk te integreren in de rapportages van de verzekeringsarts doordat de informatie uitwisseling tussen medisch professionals vaak moeizaam gaat”. De IBO-groep ziet hier kansen voor productiviteitswinst, onder meer door kunstmatige intelligentie en nieuwe wetgeving voor informatie-uitwisseling.

De 35-min drempel
Voormalig kamerlid Omtzigt kreeg een decennium geleden een grote Kamermeerderheid achter een motie tot verlaging van de ‘toelatingsdrempel’ van 35% arbeidsongeschiktheid. Dit tot genoegen van de vakbonden, de werkgeversorganisaties gingen uiteindelijk met hen mee (in het kader van een bredere ‘deal’). Het is er nooit van gekomen. Het IBO-rapport nu oppert de mogelijkheid van het tegendeel: de betaalbaarheid van de WIA is te verbeteren in de polisvoorwaarden. “Dit kan rechttoe-rechtaan: door .. het eigen risico te vergroten via een verhoging de 35%-drempel.”

Werkgevers willen meer informatie over preventie
Een bijlage bij het rapport bevat een enquête onder 451 deelnemers-werkgevers over hun bereidheid tot preventie. “Werkgevers zijn over het algemeen voor het verduidelijken en beter vindbaar maken van informatie over preventieverplichtingen. Een aanzienlijk deel van de werkgevers (44%) zou hierdoor meer gaan doen op het gebied van preventie. Het invoeren van een controle op het nakomen van preventieverplichtingen met een bonus of boete tot gevolg steunt een meerderheid van de werkgevers niet. Volgens slechts ruim een op de tien werkgevers zou dit zorgen voor meer actie op preventie.” Ook zouden werkgevers minder vaste contracten aanbieden.

IBO-aanbeveling: behoud twee jaar loondoorbetaling bij ziekte
De IBO-groep komt tot 31 beleidsopties, die elkaar vaak aanvullen of versterken. Daarnaast zijn er bijna 20 aanbevelingen voor nader onderzoek, stroomlijning van data en instellen van commissies (daarvoor). De groep noemt “Doen-maatregelen” die op termijn de uitvoering weer op orde kunnen brengen, en beziet globale effecten ervan. Daarbij scoort behoud van twee jaar loondoorbetaling het gunstigst.

Het IBO-rapport schrijft letterlijk: “De huidige loondoorbetalingsplicht voor (kleine) werkgevers is één van de sterkste elementen van het stelsel. Het heeft eerder bijgedragen aan een forse daling van de WIA-instroom. Een verkorting tot bijvoorbeeld één jaar komt neer op een collectivisering van het tweede ziektejaar. Werkgevers hebben dan minder prikkels en de activerende werking van het stelsel neemt af.

Mensen die minder dan 35 procent arbeidsongeschiktheid zijn, zullen eerder ontslagen worden. [zo] neemt hun kans op werkhervatting af; een deel van hen komt in de WW of Participatiewet (weglek-effect). .. andere zieke werknemers komen .. bij een verkorting eerder in de WIA terecht.

Aangezien er in het tweede ziektejaar normaal gesproken nog veel herstel plaatsvindt – ruim 50 procent - neemt de WIA-instroom dus sterk toe. Eenmaal in de WIA, is de kans op re-integratie echter veel lager. Een eerdere CPB-inschatting geeft aan dat de uitkeringslasten per saldo fors meer toenemen dan de besparing voor werkgevers als gevolg van het vervallen het tweede ziektejaar.” (blz. 145)

De auteurs stellen dat “strategische moed” nodig is voor maatregelen om de uitvoering op gang te brengen.

KoM-kanttekeningen

• Een meermaals gehoorde klacht in het veld was en is: niet alle verzekeringsartsen benutten ondersteunend personeel of verpleegkundigen. Dit vanwege hun opvatting over professionele verantwoordelijkheid. De wetgever grijpt in, als het aan de IBO-groep ligt.
• Werkgevers stellen vaak dat informatie over hun verplichtingen tot preventie moeilijk vindbaar is. Die onderzoeksuitkomst is zeker niet nieuw. Het IBO-rapport bepleit bundelen van alle informatie op één plek in de Arbowet en meer inspectiecapaciteit; het geeft in overweging een meldplicht voor arbodienstverleners als werkgevers niet aan hun verplichtingen voldoen. Het noemt een verder niet uitgewerkt punt: de Arbeidsinspectie direct toezicht te laten houden op arbodiensten (en bedrijfsartsen).
• De opstellers van het IBO-rapport tonen strategische moed. Verkiezingsprogramma’s en 150 Kamerleden in een motie bij de Algemene Politieke Beschouwingen namen afstand van loondoorbetaling in het tweede ziektejaar.
• Het IBO-rapport “Werk aan de WIA - naar een stelsel dat weer werkt” telt 176 pagina’s. Verder zijn er vijf bijlagen, zoals het genoemde, het onderzoek van IPSOS (26 pagina’s) naar de bereidheid van werkgevers tot preventie. De bijlage met beleidsopties telt 95 pagina’s. Uw redacteur heeft niet alles kunnen lezen. Wordt vervolgd.

Bronnen
Het nieuwsbericht van het ministerie, vrijdagnamiddag 12 december, “Ingrijpende aanpassingen van arbeidsongeschiktheidsstelsel noodzakelijk”.
Het rapport.  
De beslisnota, het ambtelijk stuk op basis waarvan de minister beslist, bevat de kern. Althans wat de adviseurs als kern zien.