Sinds de WIA startte in 2006 is het instroompercentage bijna verdubbeld, van nog geen 0,5% naar 0,85% van de verzekerde werknemers. Het Centraal Planbureau geeft wat algemene verklaringen. Dieper graven zou zinvol zijn.

Toename arbeidsongeschiktheid deels verklaard
Nederland kampt deze jaren weer met een toename van arbeidsongeschiktheid. Achtergronden daarvan zijn niet zonder meer duidelijk. Niet te beïnvloeden factoren als de afschaffing van de VUT en verhoging van de pensioenleeftijd spelen een rol. Er kwam nogal eens in de pers dat er sprake zou zijn van ‘communicerende vaten’: het langer doorwerken van mensen zou leiden tot veel meer instroom in de arbeidsongeschiktheid. Diverse publicaties van UWV weerlegden dat. De grotere WIA-instroom hing onder andere samen met een groeiende beroepsbevolking met meer werkende ouderen. Ouderen hebben nu eenmaal een hoger arbeidsongeschiktheidsrisico. UWV kon aantonen dat recente jaargangen oudere werkenden niet vaker ao-uitkeringen kregen dan eerdere jaargangen. UWV slaagde erin enige indicaties te geven van de effecten van demografie (oudere werkenden), van corona en van uitvoeringsproblemen vanwege het tekort aan verzekeringsartsen. Dit alles in absolute cijfers.

‘Nog geen excessen’
Het digitale Economisch Statistische Berichten (ESB) bracht een stukje statistiek van het Centraal Planbureau (CPB). Programmaleider Jan-Maarten van Sonsbeek zet een halve eeuw instroompercentages arbeidsongeschiktheid op een rij. De WIA leidt overduidelijk tot minder instroom dan de WAO. De WIA bracht de instroom op 0,5% van de verzekerden, een gangbaar Noordwest-Europees getal (kanttekening: diverse landen erkennen niet of minder dan Nederland psychosociale problematiek als reden voor uitkering).
Maar. Van Sonsbeek ziet een geleidelijke stijging van het WIA-instroompercentage, met recent een versnelling. We zijn “.. terug op het niveau van net voor de invoering van de WIA.” Hij besluit: “Van excessen zoals eind vorige eeuw is echter nog geen sprake.”

KoM-kanttekening
Dat laatste lijkt alarmistisch. Bedoeld? Hoe dan ook, de stijging van WIA-instroom is zorgwekkend. Hoe zorgwekkend? Het lijkt nuttig te proberen in deze relatieve cijfers effecten van veroudering, corona en uitvoering mee te nemen. Dat draagt bij aan gerichter oplossingen.

Eerdere UWV-publicaties, zie bijvoorbeeld UWV-kennisverslag 2023-8.
Het artikeltje “Statistiek” in ESB.