De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden is u welbekend. Naast deze NEA bestaat ook de ZEA, de Zelfstandigen Enquête Arbeid. Minder vaak verschijnend, maar met ruim 6.000 deelnemers een representatieve en waardevolle bron van informatie. TNO en CBS deden dit voorjaar een nieuwe bevraging. In dit nieuwsbericht leest u een selectie van uitkomsten met belang voor de arbosector, vooral aan de hand van illustraties en cijfers. De komende KoM-nieuwsbrief informeert over enkele wezenlijke verschillen en overeenkomsten met werknemers. Zelfstandigen verdienen arbozorg, is de conclusie.

Inhoudelijk belang
Eerder onderzoek en eerdere uitvoering van de ZEA geven het belang aan van informatie. Zelfstandig ondernemers willen bijvoorbeeld tot op hogere leeftijd dan werknemers blijven werken. Ze ervaren enerzijds vrij weinig werk gerelateerde psychische vermoeidheid (burn-outklachten), meer autonomie en minder werkdruk. Anderzijds geven ze aan dat ze minder makkelijk dan werknemers kunnen voldoen aan de fysieke eisen van het werk stelt. Een wezenlijk deel heeft geen arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Omvang
De illustratie toont dat de omvang van de groep wezenlijk is: bijna 2,5 miljoen mensen. Dit vooral door toename van het aantal zzp’ers, zelfstandigen zonder personeel. Per 2024 is er echter juist een kleine afname.

Aangetekend zij dat dit tevens omvat werknemers met ook inkomen uit werk als zelfstandige. De doelgroep van de ZEA betreft de zelfstandigen meest links in de figuur, bijna 1,4 miljoen. Zelfstandigen die ook werknemer zijn, worden waarschijnlijk grotendeels uitgefilterd door steekproeftrekking en selectie in de vragenlijst. De TNO-publicatie gebruikt dan ook vooral de term ondernemers.

Tevredenheid
Het merendeel van de zelfstandig ondernemers is (zeer) tevreden met hun werk (81%) en hun arbeidsomstandigheden (79%). Zzp’ers zijn iets vaker tevreden met hun werk dan zmp’ers (zelfstandig ondernemers met personeel). Oudere ondernemers zijn iets vaker tevreden dan jongere.

Het ondernemerschap kent ook mindere punten.

• 41% van de ondernemers vindt het voldoen aan en bijhouden van wetgeving (heel erg) belastend; een toename, in 2021 lag dit nog op 35%.
• Ook meer ondernemers ervaren het aantal regels en instanties waar men als zelfstandige mee te maken heeft als (heel erg) belastend: 44% in 2025, tegenover 41% in 2023 en 37% in 2021.
• Zmp’ers ervaren deze aspecten aanzienlijk vaker als belastend dan zzp’ers.
• In de landbouw zijn deze scores het hoogst.

Vrije keuze?
Iets meer dan één op de tien zelfstandig ondernemers (11%) zou liever in loondienst werken als ze vrij mochten kiezen. In de landbouw en de bouw (beide 8%) is dat het laagst, in de handel en de recreatie (beide 14%) het hoogst.

Gezondheid
85% van de zelfstandig ondernemers geeft in 2025 aan een (zeer) goede gezondheid te hebben, ongeveer gelijk aan eerdere jaren. Verschillen tussen zzp’ers en zmp’ers zijn er hierbij nauwelijks, net zo min als tussen sectoren.
Wel zijn er verschillen tussen sectoren wat betreft verzuim in de voorgaande twaalf maanden.

Het ziekteverzuimpercentage is overigens vergeleken met 2023 (4,5%) gedaald tot 3,7% in 2025.

De zelfstandigen noemden griep of verkoudheid in 2025 het meest (61%) als klacht. In alle sectoren is dit de meest genoemde klacht, ook in de bouw. Maar deze kent in vergelijking met andere sectoren relatief het vaakst rugklachten (13%) en klachten aan heup, benen, knieën en voeten (10%).
Bijna één op de vijf (19%) ondernemers die ooit weleens hebben verzuimd (eventueel langer dan een jaar geleden), denkt dat de klachten (van de laatste keer dat men verzuimde) deels of hoofdzakelijk komen door het werk. Of klachten werkgerelateerd zijn verschilt tussen sectoren. Ondernemers in de bouw geven het vaakst aan dat klachten het gevolg zijn van hun werk (26%), gevolgd door de zorg (23%). In de zakelijke dienstverlening (14%) waren de klachten volgens ondernemers het minst vaak werkgerelateerd.

Fysiek zwaar werk
Ruim vier op de tien zelfstandig ondernemers geeft in 2025 aan fysiek zwaar werk te doen.

Psychosociale arbeidsbelasting
Eén op de tien ondernemers ervaart een werk-privé disbalans. Dat daalt gestaag, in de periode 2015-2019 was het bijna een op de acht.
Ruim een op de acht ondernemers ervaart enkele keren per maand of vaker burn-outklachten (psychische vermoeidheid door het werk). Dat is hetzelfde als in 2023, maar meer dan eerder; bijvoorbeeld een op de elf in 2017. Het meest ongunstige getal is er in de zorg, bijna een op de vijf  ondernemers rapporteert burn-outklachten.

Het aandeel bevlogen ondernemers is in 2025 (71%) iets meer dan in 2023 (67%).

Voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid
Aandacht voor dit onderwerp neemt toe. In 2025 geeft 73% van de zelfstandig ondernemers aan één of meerdere voorzieningen te hebben getroffen voor eventuele arbeidsongeschiktheid. In 2019 was het 60%. Maar ruim een op de vier zzp’ers en ruim een op de vijf zmp’ers hebben er geen voorziening voor. De illustratie toont dat sommige voorzieningen wankel zijn.

De Zelfstandigen Enquête Arbeid 2025 - Resultaten in vogelvlucht.