Aanpakken: voorkómen en begeleiden van beroepsziekten
Deze pagina bevat de volgende artikelen
- Nederlandse kennis- en adviesinstituten
- Definitie beroepsziekten – het wettelijk begrip wordt vaak losjes gebruikt
- Voorbeelden, goede praktijken
Deze pagina is voor het laatst geactualiseerd 25 februari 2021
____________________________________________
Nederlandse kennis- en adviesinstituten
Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, onderdeel van Amsterdam UMC, is hét Nederlandse kennisinstituut wat betreft beroepsziekten. Het centrum wil die functie vervullen voor voor arboprofessionals, werkgevers- en werknemersorganisaties, overheidsinstellingen en beleidsmakers. Artsen kunnen er beroepsziekten en arbeidsgebonden aandoeningen melden. Werkenden met complexe arbeidsgebonden aandoeningen zijn te verwijzen naar de NCvB-polikliniek Mens en Arbeid. Jaarlijkse publicaties over meldingen, een helpdesk, artikelen en lezingen, registratierichtlijnen: het is allemaal te vinden op https://www.beroepsziekten.nl/
Het Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL) is een landelijk topreferentie centrum voor klinische arbeidsgeneeskunde, onder de hoede van de Rijksuniversiteit Utrecht. Doel is de zorg te verbeteren voor werknemers met een arbeidsgerelateerde longaandoening resp. werknemers die hiervoor at risk zijn.
https://www.nkal.nl/content/onze-missie.asp
Volandis Cao-partners in de Bouw- en Infrasector onderhouden sinds 2016, als kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid in de sector. Voorganger Arbouw had onder meer z’n sporen bewezen door terugdringen van lawaaidoofheid door middel van preventieve activiteiten en PAGO’s.
Stigas In de agrarische c.q. groene sectoren werken ondernemersorganisaties en bonden samen in Stigas, de instelling voor gezond, veilig en vitaal werk in deze sectoren.
https://www.stigas.nl/nieuws/stigas-zet-op-preventie-van-beroepsziekten/
____________________________________________
Definitie beroepsziekten
Het wettelijk begrip wordt vaak losjes gebruikt
De arboregelgeving bevat de volgende teksten.
Arbeidsomstandighedenwet
Melding en registratie van arbeidsongevallen en beroepsziekten
Arbeidsomstandighedenwet artikel 9 – 3e lid: De persoon, bedoeld in artikel 14, eerste lid*, die belast is met de taak, bedoeld in onderdeel b van dat lid, of de arbodienst meldt beroepsziekten aan een door Onze Minister hiertoe aangewezen instelling. [*Met “de persoon, ..” wordt bedoeld de in een maatwerkregeling gecontracteerde bedrijfsarts.]
Arbeidsomstandighedenwet artikel 14 – 5e lid: Aangaande de bedrijfsarts wordt in de overeenkomst*, bedoeld in het vierde lid, in het bijzonder aandacht besteed aan de wijze waarop aan het tweede lid, onderdelen f tot en met j, en artikel 9, derde lid, uitvoering wordt gegeven. [*Met “de overeenkomst, ..” wordt bedoeld het contract met de arbodienst(verlener).]
Arbeidsomstandighedenregeling
1.4. Melding beroepsziekten
Artikel 1.11 Gegevens beroepsziekten – 1e lid: In dit artikel wordt verstaan onder beroepsziekte: een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden.
‘Overwegend door arbeid’
Belangrijk kenmerk van deze wettelijke definitie is dat de schade merendeels door werk veroorzaakt is. Dat redelijke uitgangspunt heeft lastige implicaties. Versleten knieën van een postbezorger? Diens verminderd werkvermogen is wellicht toe te schrijven aan het werk, maar misschien weer minder indien betrokkene in z’n vrije tijd fanatiek marathons loopt. Omschrijvingen van beroepsziekten in buitenlandse stelsels en de registratierichtlijnen van het NCvB bevatten in het algemeen de vereiste van een X periode en/of intensiteit van beroepsmatige blootstelling aan een risico, alvorens sprake kan zijn van een beroepsziekte.
Verwarrend gebruik van begrippen
In Nederland is er sprake van een bont geheel aan verwoordingen over arbeidsgebonden gezondheidsschade en dergelijke begrippen. Het criterium ‘overwegend door werk’ wordt daar niet of niet merkbaar bij gehanteerd.
Impliciet wordt in Nederland een beroepsziekte vaak voorgesteld zoals verondersteld wordt over het buitenland, als een compensabele beroepsziekte. Maar: systemen elders voorzien vaak niet in compensatie voor tijdelijke schade (denk aan contacteczeem), zelden voor psychische schade, laat staan voor een waarschijnlijk voorbijgaand verschijnsel als burn-out.
Het Arboportaal en het NCvB noemen beroepsziekten en “arbeidsgebonden aandoeningen” in één adem, zonder definitie van het laatste. Dat laat zich dus in de praktijk lezen als een door de arbeid veroorzaakt (kennelijk chronisch) gezondheidsprobleem.
De NVAB schept in zoverre duidelijkheid, dat ze in diverse documenten gewag maakt van “Arbeidsrelevante aandoeningen: Aandoeningen van psychische of somatische aard die al of niet veroorzaakt worden door het werk, maar in alle gevallen het functioneren op het werk nadelig beïnvloeden.”
Een regelmatig gebruikt begrip is ‘arbeidsgerelateerde’ aandoeningen. Meestal word gebruikt met dezelfde betekenis als het NVAB-begrip arbeidsrelevant.
Keuze: arbeidsgebonden schade
In dit dossier wordt geprobeerd het begrip beroepsziekte te gebruiken conform de wettelijke omschrijving; in citaten is dat onmogelijk. Verder wordt zo veel mogelijk het begrip arbeidsgebonden (gezondheids)schade gebruikt, te lezen als: door de arbeid veroorzaakt, ongeacht de mate waarin de arbeid oorzaak was. Immers, álle schade door werk moet voorkomen worden. Waarbij preventie van beroepsziekten zo nodig hoogste prioriteit heeft.
____________________________________________
Voorbeelden, goede praktijken
In de ‘arbowetenschap’ staat het begrip ‘goede praktijk’ gewoonlijk voor een werkwijze, procedé of systematiek met bewezen positief resultaat: minder risico, minder arbeidsbelasting, minder nadelige gevolgen, bewezen in in ieder geval de betreffende situatie. Bij praktijken inzake beroepsziekten en arbeidsgebonden schade ontbreekt dergelijk bewijs meestal, vanwege onder meer het tijdsverloop tussen blootstelling en blijk van schade. Die kanttekening telt bij onderstaande.
Beroepsziekten in beeld: sectorale arbodienstverlening
De Inpectie SZW en de SZW-beleidsdirectie Gezond en Veilig Werk hebben, met anderen, vanuit hun gezichtspunt, kennis en ervaring rond beroepsziekten bijeen gebracht. Input kwam met name uit twaalf kennisbijeenkomsten met velerlei deelnemers. Het uit twee delen bestaande rapport “Beroepsziekten in beeld” geeft een breed overzicht van belemmeringen voor aanpak van beroepsziekten, maar ook perspectieven.
Deel I laat zich lezen als een analyse c.q. synthese. Het betoog is aanvankelijk vernietigend over de commerciële arbodienstverlening, die zou haar focus vooral leggen op bestrijding van verzuim in plaats van op preventie. Als het gaat om oplossingen zijn de auteurs positief over arbodienstverlening, mits die sectoraal georganiseerd / aangestuurd / gecontracteerd is. Niet met zoveel woorden is de erkenning dat kwaliteit van arbodienstverlening gediend is met wisselwerking en samenwerking van dienstverlener en opdrachtgever.
Status rapport blijft in het midden
Het voorwoord in deel I is ondertekend door de twee SZW-directeuren. Dat is niet gangbaar bij openbare SZW-rapporten. Dit “Beroepsziekten in beeld” is ook niet formeel aangeboden aan het Parlement. Minister Koolmees maakt er gewag van in z’n brief aan de Tweede Kamer bij het aanbieden van de Arbobalans. Hij dicht het de status toe van een rapport van deskundigen. “De uitspraken en conclusies in beide delen weerspiegelen de perspectieven en kennis uit het werkveld.” Hij benoemt als een van hun perspectieven voor verbeteringen: “Bijvoorbeeld een meer branchegerichte benadering bij het nemen van preventieve maatregelen ..”.
Het rapport “Beroepsziekten in beeld”
https://www.inspectieszw.nl/publicaties/rapporten/2021/02/04/beroepsziekten-in-beeld
Minister Koolmees aan de Tweede Kamer over Arbobalans 2020
Uit Beroepsziekten in beeld, deel II, blz. 80 en 81:
De veiligheidsheldenquiz, de Werk en longencheck
Dit zijn voorbeelden van aanpak in de campagne die SZW voert sinds 2019.
https://mailchi.mp/minszw/gevaarlijke-stoffen-nieuwsupdate-februari2021?e=148c4c7013
Infectieziekten en werk
Brochure RIVM, SZW, TNO, januari 2017
Blij met stofvrij
Een campagne van de meel- en bakkerijsector, tegen grondstofallergie.
https://www.blijmetstofvrij.nl/
Belangrijk resultaat van de samenwerking – in aanvankelijk een arboconvenant – met wetenschappers is het gezondheidsbewakingssysteem met de bakkerspoli, met inzet van het NKAL
https://www.blijmetstofvrij.nl/assets/images/2014-05/20140514-het-gezondheidsbewakingssysteem.pdf