Eerlijke analyse over werk door mensen met een beperking

Niet ieder kan vanzelfsprekend mee in de veranderende samenleving. Digitale technologie lijkt groepen die al op achterstand staan verder achterop te doen raken. Beleidstukken van de overheid erkennen dat verbetering een kwestie van lange adem is, en melden vervolgens weer meer (intensivering van) initiatieven. Adviesorganisaties beklemtonen mogelijkheden en pluspunten.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau is dé specialist in onderzoek en kennisbundeling over (on)gelijkheid in Nederland. Het rapport van 1 september 2020, “Meedoen gaat niet vanzelf”, behartigt de positie van mensen met een licht verstandelijke beperking. Die is vaak niet direct zichtbaar, en bij betrokkenen zelf onbekend, redenen waarom er van hen te veel kan worden gevraagd. Wat betreft bevordering van hun arbeidsparticipatie analyseert het SCP de vele lastige aspecten. Er lijkt een bijna vicieuze cirkel van hindernissen.

Creëren van banen

Tussen ongeveer 40 en 55% van de licht verstandelijke beperkten is actief op de arbeidsmarkt. Van de mensen zonder gezondheidsbeperkingen werkt bijna 70%. Werkgevers die bereid zijn tot in dienst nemen van mensen met een licht verstandelijke beperking, hebben daarvoor vaak persoonlijke of sociale overwegingen. Tussen bereidheid en daadwerkelijke arbeidsinschakeling liggen veel hobbels. Bedrijfseconomische overwegingen spelen altijd een rol. Vaak is min of meer creëren van banen nodig. Werkgevers die dat deden wijzen erop dat het extra energie kost en er uithoudingsvermogen nodig is. Toch vinden ze dat alle inspanning loont, uit zowel menselijk als bedrijfseconomisch oogpunt.

No-riskpolis

In hun uiteindelijke beslissing om deze arbeidsbeperkten aan te nemen telt voor iets meer dan de helft van de werkgevers de no-riskpolis. Het lijkt erop dat het vooral om de beschikbaarheid

draait: werkgevers hopen de polis niet te hoeven gebruiken. De overheid geeft werkgevers hulp bij aanpassing van de werkplek of het regelen van een externe of interne job-coach. Die niet-financiële ondersteuning speelt een bescheiden rol bij het in dienst nemen van mensen met een arbeidsbeperking, maar zonder financiële steun van de overheid zou het niet kunnen.

Behoud van werk intensief en continu proces

“Organisaties die er in slagen mensen met een arbeidsbeperking in dienst te houden [hebben] vaak veel affiniteit en ervaring hebben met het plaatsen van deze groep werknemers.” Ze weten het “..

te verenigen met de winst- of omzetdoelstelling. Om de plaatsing te laten slagen, besteden ze ook veel aandacht aan het aanpassen van de fysieke werkomgeving en de bedrijfsprocessen. Er wordt gewerkt in kleinschalige afdelingen met maximaal tien personen. Een werkbegeleider en een of twee werknemers verdelen onderling de taken .. [Zo] kan flexibel ingespeeld worden op het werkaanbod en de veranderlijke inzetbaarheid van de werknemers.”

Maatregelen

Het SCP trekt toch lering uit de vele hindernissen. Haar adviezen richten zich met name op de overheid. Opvallend is dat de auteurs het ‘breed offensief’ van het kabinet nog onvoldoende vinden. Er is nog meer te doen gericht op werkgevers: voorlichting, ondersteuning, beschikbaar stellen van kennis. Wie enigszins thuis in deze bevordering van arbeidsparticipatie kent dergelijke aanbevelingen. Voor hen telt de suggestie van het bureau: bevorderen dat welwillende werkgevers te rade gaan bij werkgevers die wel al ervaring hebben met het in dienst nemen en houden van mensen met een licht verstandelijke beperking.

Het SCP-rapport

Illustraties SCP