‘Waarom betalen de vervuilers van onze volksgezondheid niet ook mee aan de schade die ze aanrichten?’ Wie zegt dit? Ernst Kuipers, minister van Volksgezondheid. Op de 10e Els Borst Lezing was het thema: schaarste. Die heerst in ons land nog steeds binnen de samenleving en gezondheid. Ook al is Nederland een welvarend land. Naast de bewindspersoon deelden nog twee sprekers hun visie: een hoogleraar Ethiek van instituties en een jonge verpleegkundige die strijdt voor de best mogelijke zorg voor mensen met dementie. Het organiserende Centrum voor Ethiek en Gezondheid vierde haar vierde lustrum, als samenwerkingsverband tussen de Gezondheidsraad en de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving.
De minister neemt stevig stelling
Het valt te vermoeden dat z’n juridisch en politiek adviseurs niet enthousiast zijn over de volgende passage: We “.. kunnen we niet blijven toekijken hoe de gezondheidsverschillen steeds groter worden. Daar mogen we wat mij betreft best wat radicaler over gaan denken en niet alleen kijken naar hoe we gedrag kunnen veranderen, maar ook stelliger zijn als het gaat om het oppakken van de rekening. Als we het over het milieu hebben, vinden we het de normaalste zaak dat de vervuiler betaalt. Waarom betalen de vervuilers van onze volksgezondheid niet ook mee aan de schade die ze aanrichten? Philip Morris, Chemours, Tata Steel – al decennia verspreiden ze giftige stoffen onder onze bevolking. De kankeratlas laat ons zien wat de gevolgen daarvan zijn. En McDonalds, Haribo en Coca-Cola weten heel goed dat hun producten ongezond zijn. Wat mij betreft gaan al deze bedrijven meer belasting betalen dan ze nu doen. Want op dit moment worden mensen onnodig ziek en onze samenleving betaalt een lieve duit aan zorg die voorkomen had kunnen worden. Het lijkt me niet meer dan fair dat de bedrijven die bijgedragen hebben aan het creëren van die kosten, ook bijdragen aan de dekking ervan.”
Is dit een proefballonnetje? De tijd zal het leren.
Kuipers duidt de complexiteit van problematiek. Kan ‘de markt’ helpen? In de Verenigde Staten is de zorg duur mede vanwege de commercialisering. Een volledig door de overheid verzorgd systeem zoals in het Verenigd Koninkrijk? Daar draait het systeem zo slecht dat mensen met wat geld uitwijken naar private zorg, en anderen te lang moeten wachten. Bovendien, zegt de minister: “In het Verenigd Koninkrijk vallen oudere werknemers vaker ziek uit, dan in andere landen met ontwikkelde economieën. Dat verband leggen economen in de VS, maar ook hier.”
Wat betreft het omgaan met de schaarste legt de minister serieuze opties op tafel. Een patiënt zal in de toekomst verder moeten reizen naar spoedeisende eerste hulp. Maar hij kan wel rekenen op de best mogelijke hulp, als beroepsbeoefenaren samenwerken en netwerken vormen.
De minister noch de andere sprekers wijden woorden aan de bedrijfsgezondheidszorg, de termen arbodienst of bedrijfsarts komen in hun teksten niet voor. Het is toch zinvol dat arbodienstverleners kennis nemen van de diverse lezingen.
Of lees anders nog het voorbeeld dat Kuipers noemt in zijn betoog.
Gezondheidswinst zonder ook maar één witte jas
Kuipers: “Een aantal jaar geleden zagen artsen in Kopenhagen dat het aantal mensen met morbide obesitas en diabetes type II in de wijk Tingbjerg veel harder steeg dan in de rest van de stad. Tjingberg is een stadsdeel met veel verouderde, slecht geïsoleerde woningen, en elkaar rivaliserende jeugdbendes. Nu zijn artsen gewend te medicaliseren – ik kan het weten, maar hier deden ze iets verfrissends: ze zochten contact met woningbouwverenigingen, welzijnsorganisaties, buurthuizen, kinderdagverblijven. Samen startten ze een vijfentwintig jaar durend programma om gezondheidsverschillen terug te dringen. Woningen werden opgeknapt. Schuldhulptrajecten opgestart. In overleg met de bewoners werden volkstuinen aangelegd, waar vooral de vrouwen uit de wijk de tuin bewerken. Vrouwen die anders dagenlang hun huis niet uit kwamen. Een restaurant uit de buurt levert zaaigoed en neemt de oogst af. Helpt inwoners met recepten voor gezonde maaltijden. De cijfers voor diabetes type II en morbide obesitas stabiliseerden. De verwachting is dat ze de komende jaren zullen dalen. Gezondheidswinst op komst, zonder dat er ook maar één witte jas aan te pas is gekomen. Maar wel winst die vraagt om een lange adem.”