Regeling tegemoetkoming beroepsziekten door gevaarlijke stoffen
In dit deeldossier van het themadossier Beroepsziekten documenteren we de ontwikkeling van de Regeling tegemoetkoming beroepsziekten door gevaarlijke stoffen die 1 juli 2022 operationeel zou moeten zijn.
//////////////////////////////////////
Tegemoetkomingsregeling Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB)
Start 1 januari 2023 met drie beroepsziekten
Op 27 juni 2022 was er de viering van de officiële opening van het Lexces, het Landelijk Expertise Centrum Stoffengerelateerde beroepsziekten. Op het programma onder meer interviews met beroepsziektenslachtoffers. De foto toont een medewerker van Defensie die astma opliep door vrijwel onbeschermd vliegtuigen reinigen met gevaarlijke stoffen.
Het event vond deels plaats in bijzijn van minister Karien van Gennip. De bewindspersoon hield een toespraak, en schreef dezelfde dag in de zelfde lijn aan de Tweede Kamer over de stand van zaken van de inwerkingtreding van de Tegemoetkomingsregeling Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB).
Lexces is een samenwerkingsverband van vijf instituten
– Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS, Universiteit Utrecht)
– Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL)
– Polikliniek Mens en Arbeid (PMA, Amsterdam UMC)
– Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB, Amsterdam UMC)
– het RIVM.
De voornaamste taak is het ontwikkelen, bijeenbrengen en verspreiden van kennis. Daarmee wordt de lijst van ernstige stoffengerelateerde beroepsziekten opgebouwd.
De TSB biedt volgens de bewindspersoon: een korte en snelle route voor slachtoffers naar erkenning van hun beroepsziekte. In hun belang start de regeling per 1 januari 2023, maar vanwege de nodige zorgvuldigheid wordt begonnen met vooralsnog alleen drie beroepsziekten waarover relatief veel kennis beschikbaar is:
– longkanker door asbest,
– allergisch astma,
– chronische encephalopathie.
Een en andermaal benadrukt de bewindspersoon het belang dat de uitvoeringsorganisaties de aantallen aanvragen goed kunnen verwerken. “Om deze partijen genoeg tijd te bieden om alle systemen en werkprocessen goed in te richten, kan de regeling niet eerder in werking treden dan 1 januari 2023.” Hoewel dan nog maar beperkte ICT-ondersteuning beschikbaar is.
De TSB wordt later verder uitgebouwd, de minister kan daar geen tijdpad bij geven. Ze somt diverse voorwaarden op: aanvragen verwerkbaar binnen een redelijke termijn, voldoende medische en arbeidshygiënische experts beschikbaar en opgeleid voor het deskundigenpanel, beschikbaarheid van een een protocol waarmee op individueel niveau is vast te stellen dat een aanvrager de desbetreffende ziekte heeft, en dat deze is ontstaan door blootstelling op het werk aan de betreffende gevaarlijke stof. Voor de genoemde drie beroepsziekten kan aan deze voorwaarden worden voldaan.
//////////////////////////////////////
Minister Karien van Gennip schreef 29 april 2022 een omstandige brief aan de Tweede Kamer over de aanpak van gevaarlijke stoffen bij het werk. Aan het einde van de keten gaat het haar om de erkenning van slachtoffers. De daarvoor bedoelde TSB zou 1 juli 2022 in werking treden. De bewindspersoon meldt nu dat dat toch niet lukt. Haar brief, overigens merendeels over preventie
//////////////////////////////////////
Op 10 december 2021 informeerde staatssecretaris Wiersma de Tweede Kamer over de voortgang van de regeling. Zijn brief
De KoM-nieuwsbrief van 29 november 2021:
Regeling beroepsziekten door gevaarlijke stoffen
Er komt een fundamentele vraag op
Staatssecretaris Wiersma stelde de voorgenomen “Regeling tegemoetkoming stoffengerelateerde beroepsziekten” open voor internetconsultatie. Er is te reageren tot 7 december. Wie het onderwerp kent, leest in het stuk toch nog een enkel nieuwtje.
- De regeling staat open voor (voormalige) werknemers maar ook (voormalige) zzp’ers.
- Nabestaanden kunnen geen aanvraag doen (wel evt. de tegemoetkoming krijgen indien aanvrager tijdens de aanvraagprocedure overlijdt)
- De eenmalige uitkering zal, á la smartengeld, belastingvrij zijn.
- Er stond open of beroepsziekten waarvan men herstelt onder de regeling vallen. Dat lijkt niet het geval, de toelichting spreekt over impact van de aandoening “.. in de zin van functionele beperkingen en psychosociale- en maatschappelijke gevolgen.”
Aftrek van wat werkgever of opdrachtgever betaalt
Een wezenlijk punt is het volgende. De staatssecretaris schrijft dat als uitgangspunt voorop staat de aansprakelijkheid van werkgever of opdrachtgever. Daarom wordt een betaling van hen in verband met dezelfde aandoening afgetrokken van deze tegemoetkoming. De toelichting wijdt geen woord aan de vraag of dit in de hand kan werken dat werkgevers en opdrachtgevers (vaker) aansprakelijkheidsprocedures vermijden. Ontstaat een ‘pervers effect’? We komen er op terug.
///////////////////////////////////////////////////////
18 juni 2021
Minister Koolmees informeert de Tweede Kamer over de voortgang van de uitvoering van de kabinetsreactie op het rapport van de commissie Vergemakkelijking Schadeafhandeling Beroepsziekten (commissie Heerts).
- Verbeteren infrastructuur voor kennis, diagnose en behandeling van beroepsziekten
“De commissie Heerts adviseerde het kabinet een onafhankelijke, gezaghebbende en interdisciplinaire arbeidsgeneeskundige organisatie voor stoffengerelateerde beroepsziekten op te richten, met taken gericht op de kennisontwikkeling en het ondersteunen van de preventie van beroepsziekten. Dit voorstel is in de Kabinetsreactie van 13 juli 2020 overgenomen en vervolgens is de heer Bruins als verkenner aangesteld.
De heer Bruins stelt in zijn advies voor om de kennis te bundelen in een klein en slagvaardig landelijk expertisecentrum (LEC-SB). Dit expertisecentrum is gedeeltelijk fysiek en gedeeltelijk via een netwerkconstructie en zou via een ‘zwaan kleef aan’-effect verder doorontwikkeld moeten worden.”
Het ministerie is meermalen in gesprek geweest met
– het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht,
– het (daar ook gevestigde) Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoening (NKAL),
– de Polikliniek Mens en Arbeid (PMA) van Amsterdam UMC
– het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB)
– het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
Koolmees: “Daarbij is geconstateerd dat er bij deze instituten veel bereidheid bestaat om gezamenlijk te werken aan de oprichting ..
De belangrijkste (inhoudelijke) taken van het LEC-SB zullen zijn:
– het ontwikkelen, bundelen, bevorderen en ondersteunen van kennis;
– de preventie en vroegsignalering van beroepsziekten bevorderen door praktische, op samenwerking gerichte, programma’s;
– verbeteren van de toegankelijkheid van de arbeidsgeneeskundige zorg (diagnose, behandeling, snelle verwijzing, ondersteuning van arboprofessionals en hun beroepsorganisaties);
– het verzorgen en ondersteunen van de adviesrol van de deskundigenpanels, inclusief het onderhoud en de verdere uitbreiding van de lijst van ernstige stoffengerelateerde beroepsziekten.
Daarnaast is bij deze instituten draagvlak voor een kwartiermaker die de opdracht krijgt uiterlijk 1 januari 2022 te komen met een voorstel voor de inrichting van het LEC-SB (waaronder de governance), zodanig dat het uiterlijk op 1 juli 2022 kan starten met zijn werkzaamheden aan de hand van een werkprogramma. .. Ik heb inmiddels een kwartiermaker aangesteld, die uiterlijk op 1 juli 2021 zal starten.”
Koolmees heeft verder “.. het NCvB opdracht gegeven om, in afwachting van de oprichting van het LEC-SB, bijtijds te komen tot een eerste werkbare lijst van ernstige stoffengerelateerde beroepsziekten en om voorstellen te doen voor de inrichting van de eerste panels van deskundigen, zodat deze per 1 juli 2022 gereed en operationeel kunnen zijn.”
- Financiële tegemoetkomingsregeling
Koolmees: “In deze fase van de nadere uitwerking is de concrete inhoud van de regeling nog in ontwikkeling. Inhoudelijke vraagstukken die nog nader uitgewerkt worden gaan bijvoorbeeld over de inrichting van de relatie tussen de uitvoeringsorganisatie en het LEC-SB en varianten voor een gefaseerde invoering, die noodzakelijk kan zijn voor een zorgvuldige en goede uitvoering. Streven is dat een conceptversie van de regeling in het najaar gereed is voor afstemming en adviestrajecten zoals de internetconsultatie en de uitvoeringstoets, waarin wordt gekeken naar uitvoerbaarheid en haalbaarheid. Het streven is om de regeling in werking te laten treden op 1 juli 2022. ..
De Sociale Verzekeringsbank (SVB) heeft aangegeven samen met IAS [Instituut Asbest Slachtoffers] een rol te willen vervullen in de uitvoering van de tegemoetkomingsregeling. .. Daarbij zal SVB verantwoordelijk zijn voor de rol van beschikken en betalen, alsmede de afhandeling van bezwaar en beroep. Het IAS zal verantwoordelijk zijn voor de overige werkzaamheden, waaronder de intake, de dossier-afhandeling, het arbeidshistorische onderzoek en de contacten met de panels van deskundigen. De voorlichting is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Mede aan de hand van de lijst van ernstige stoffengerelateerde beroepsziekten waartoe ik NCVB opdracht heb gegeven en het nog op te stellen afwegingskader en protocol, zullen de in te richten panels advies aan SVB uitbrengen over individuele aanvragen voor de tegemoetkoming. ..
Van het bedrag dat .. jaarlijks beschikbaar komt, wordt € 62,5 mln. ingezet voor de tegemoetkomingsregeling (inclusief uitvoeringsorganisatie en medische panels) en € 6 mln. voor de aangepaste kennisinfrastructuur. Daarbij wordt rekening gehouden met maximaal 2500 tegemoetkomingen per jaar. In navolging van het advies van de commissie Heerts is besloten in verband hiermee vanaf 2022 de Aof-premie die alle werkgevers betalen, licht te verhogen.”
- De preventie van beroepsziekten
Koolmees: “Ik verwacht nog voor het zomerreces de Hoofdlijnennota Arbovisie 2040 aan uw Kamer te zenden. Deze wordt tegelijkertijd aan de SER gestuurd voor advies. Het belang van meer focus op preventie en het verder bevorderen van preventie zullen belangrijke pijlers zijn.”
3.1 Investeer in een betere preventie door bedrijven
Koolmees: “Voor de korte en middellange termijn zet ik via het Meerjarenprogramma RI&E en het programma Preventie Beroepsziekten in op betere preventie binnen bedrijven. ..
Vanuit het programma Preventie Beroepsziekten zijn er voor het werken met gevaarlijke stoffen al goede en bruikbare instrumenten voor het op bedrijfsniveau beheersen van de risico’s ontwikkeld. Deze instrumenten zijn samengebracht in de Toolbox Gezond Werken met Stoffen. ..
Voorts is met de werkwijzer ‘Arbobeleidscyclus: Wie doet wat rondom gevaarlijke stoffen die eind vorig jaar is opgeleverd op een toegankelijke en overzichtelijke wijze in beeld gebracht wat ieders verantwoordelijkheden zijn ..Voor met name MKB-werkgevers wordt gewerkt aan een oplegger waarmee werkgevers in één oogopslag kunnen zien welke rol zij hebben in de arbobeleidscyclus.”
3.2 Verbeter de handhaving en verhoog de pakkans; introduceer een passende boete
Koolmees: “De capaciteit van de Inspectie SZW voor het toezicht op blootstelling aan gevaarlijke stoffen is de afgelopen jaren reeds stap voor stap uitgebreid. ..[Er] wordt gekeken naar de meerwaarde van gegevensuitwisseling vanuit de tegemoetkomingsregeling met de Inspectie SZW voor de informatie-gestuurde aanpak van het toezicht. ..
Met ruim 100.000 bedrijven in Nederland die werken met gevaarlijke stoffen is het niet haalbaar om op elke welkplek een inspecteur te laten controleren. .. de Inspectie SZW [is] gestart met het maken van een risicomodel om de risico’s op blootstelling aan gevaarlijke stoffen op bedrijfsniveau
beter te kunnen inschatten. Eén van de databronnen die daarvoor een belangrijke input kan leveren is het register met gevaarlijke stoffen dat bedrijven moeten hebben. .. De Inspectie SZW is begin dit jaar gestart met een pilot bij 1000 bedrijven om dit register op te vragen. De eerste resultaten zijn positief. De ervaringen uit deze pilot zullen gebruikt worden om het risicomodel verder vorm te geven.”
3.3 Verbeter de positie van de bedrijfsarts
Koolmees: “Volgens de commissie Heerts is ter bevordering van preventie in algemene zin en van beroepsziekten in het bijzonder, een belangrijke rol weggelegd voor de bedrijfsarts in de vroegsignalering en preventie. .. Met de wijziging van de Arbowet in 201711 is verder gewerkt aan het verbeteren van de arbodienstverlening. De tevredenheid over de arbodiensten vertoont een stijgende trend, maar we zijn er nog niet. De achterliggende problematiek die de commissie beschreef en die aanleiding is voor de aanbevelingen, is geadresseerd in het programma Toekomst Arbeidsgerelateerde Zorg (2015-2020). Binnen dit programma is vanuit diverse trajecten ook ingezet op de verbetering van de positie van de bedrijfsarts en de verzekeringsarts zoals onder andere vanuit de Kwaliteitstafel bedrijfs- en verzekeringsgeneeskunde. Daarbij gaat het onder meer over het advies betreffende een adequate publieke medefinanciering van de opleiding tot bedrijfsarts en de verbetering van het kennis- en kwaliteitsbeleid van de bedrijfs- en verzekeringsgeneeskunde. De Kamer wordt voor het zomerreces geïnformeerd over de voorbereidingen voor deze besluitvorming.“
Tot slot
Koolmees zal de Kamer verder informeren:
– najaar 2021, nadat de internetconsultatie is afgerond, over de tegemoetkomingsregeling en de voortgang van de inrichting van het LEC-SB
– begin 2022 na ontvangst van de voorstellen van de kwartiermaker, over de contouren van de inrichting en governance van het LEC-SB en over de stand van overige maatregelen.
De brief van Koolmees:
/////////////////////////////////////
Een selectie van nieuws op de KoM-site in verband met de komst van de Regeling tegemoetkoming beroepsziekten door gevaarlijke stoffen
31 augustus 2020 – Witte plekken in voorgenomen regeling, KoM schrijft de Tweede Kamer
16 juli 2020 – Van ‘t Wout laat nog veel kwesties open – met risico’s
25 mei 2020 – Tegemoetkoming beroepsziekten: keerpunt en open vragen
23 mei 2020 – Keerpunt in tegemoetkoming beroepsziekten
https://www.kwaliteitopmaat.com/tegemoetkoming-beroepsziekten/